O δάκος διαχρονικά αποτελεί το σοβαρότερο πρόβλημα στην καλλιέργεια της ελιάς και η καταπολέμηση του είναι αναγκαία για να έχουμε μία καλή και ποιοτική παραγωγή επιτραπέζιων ελιών και ελαιόλαδου.
Ο δάκος της ελιάς είναι έντομο που προσβάλλει αποκλειστικά τους καρπούς δέντρων ελιάς και αγριελιάς. Πρόκειται για ένα είδος μικρής μύγας που κάνει εκτεταμένες ζημιές κάθε χρόνο στις ελιές.
Καθώς το ελαιόλαδο αποτελεί το σημαντικότερο ελληνικό αγροτικό προϊόν με τεράστια οικονομική σημασία, η αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου από τους ελαιοκαλλιεργητές είναι κάτι παραπάνω από επιβεβλημένη.
Για την καταπολέμηση του δάκου, την περίοδο του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, οι ελαιοκαλλιεργητές κάνουν αρκετούς ψεκασμούς με χημικά σκευάσματα που προμηθεύονται από γεωπονικά καταστήματα.
Οι εκτεταμένοι ψεκασμοί των ελαιόδεντρων με χημικά εντομοκτόνα για την αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς, έχουν διαχρονικά προκαλέσει μείωση των ωφέλιμων εντόμων της ελιάς με αποτέλεσμα την αύξηση προσβολών από διάφορα έντομα όπως την βαμβακάδα της ελιάς.
Στο σημερινό μας άρθρο, θα δούμε αναλυτικά τι ζημιές προκαλεί ο δάκος της ελιάς στα ελαιόδεντρα, ποιες συνθήκες ευνοούν την εξάπλωση του και με ποιους τρόπους γίνεται η βιολογική καταπολέμηση του δάκου, ώστε να προστατέψουμε τις ελιές αποτελεσματικά και να εξασφαλίσουμε μία καλή σοδιά ελιών και ελαιόλαδου.
Τι ζημιές προκαλεί ο δάκος στις ελιές;
Ο δάκος καταστρέφει μέρος της σάρκας του ελαιοκάρπου και η ζημιά που προκαλεί είναι αρχικά ποσοτική, καθώς έχουμε αυξημένο ποσοστό καρπόπτωσης και μειωμένη παραγωγή.
Σε επόμενη φάση, η ζημιά που προκαλεί ο δάκος είναι και ποιοτική, καθώς το παραγόμενο ελαιόλαδο υποβαθμίζεται λόγω αυξημένης οξύτητας.
Η έντονη προσβολή από δάκο και η δημιουργία πληγών στις ελιές την περίοδο του φθινοπώρου μπορεί να προκαλέσει τη δευτερογενή προσβολή από μυκητολογικές ασθένειες όπως το γλοιοσπόριο, το καμαροσπόριο και το κυκλοκώνιο που σε συνθήκες υψηλής υγρασίας προκαλούν σάπισμα του ελαιόκαρπου και περαιτέρω υποβάθμιση του παραγόμενου ελαιολάδου.
Το μέγεθος της οικονομικής ζημιάς λόγω του δάκου στις ελιές μεταβάλλεται από χρονιά σε χρονιά, ανάλογα την έκταση της προσβολής και τη αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης του.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η οικονομική ζημιά του δάκου στις ελιές και στο παραγόμενο ελαιόλαδο μπορεί να ξεπεράσει το 50% της αξίας του παραγόμενου προϊόντος.
Ποιες συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη του δάκου της ελιάς;
O δάκος αναπτύσσεται σε συνθήκες δροσιάς και σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες, όταν η μέση ημερήσια θερμοκρασία είναι χαμηλότερη από τους 25°C και μεγαλύτερη από τους 10°C.
Όταν οι θερμοκρασία υπερβαίνει τους 35°C για αρκετές μέρες μειώνεται ο πληθυσμός του δάκου, η δραστηριότητα του αλλά και η γονιμότητα του.
Συνθήκες υψηλής ατμοσφαιρικής υγρασίας και η βροχή κατά την θερινή και φθινοπωρινή περίοδο ευνοούν τον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωση του διάκου καθώς και την αύξηση της δραστηριότητας του.
Τα ελαιόδεντρα που καλλιεργούνται εντατικά, δηλαδή ποτίζονται, λιπαίνονται και κλαδεύονται εμφανίζουν μεγαλύτερη προσβολή από δάκο σε σχέση με ελαιόδεντρα που καλλιεργούνται ξηρικά, λόγω μεγαλύτερης υγρασίας και υψηλότερης παραγωγής ελαιόκαρπου.
Πώς εξαπλώνεται ο δάκος κατά τη διάρκεια της χρονιάς;
Ο δάκος της ελιάς συμπληρώνει συνήθως 4-5 γενεές στα ελαιόδεντρα κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς. Όταν λέμε γενιά του εντόμου, εννοούμε τον κύκλο ζωής του (βιολογικός κύκλος του εντόμου) που περιλαμβάνει τα διαδοχικά στάδια: αυγό – προνύμφη (κάμπια) – χρυσαλλίδα – τέλειο έντομο (μύγα).
Οι γενιές του εντόμου του δάκου εμφανίζονται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους κάθε χρόνο, ανάλογα βέβαια και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν όπως αναλυτικά περιγράφουμε παρακάτω:
- Στα τέλη της άνοιξης, δραστηριοποιείται η 1η γενεά του εντόμου, και παρατηρείται μια σταδιακή εμφάνιση των εντόμων του δάκου.
- Στις αρχές έως μέσα Ιουλίου εμφανίζεται η 2η γενεά του δάκου, όπου τα θηλυκά ωοτοκούν σε νέους πράσινους καρπούς.
- Μέσα στον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο εμφανίζεται αντίστοιχα η 3η και 4η γενεά του δάκου της ελιάς κατά το στάδιο ανάπτυξης και ωρίμανσης.
- Την περίοδο του φθινοπώρου, αν έχουμε υψηλές θερμοκρασίες, μπορεί να ακολουθήσει και 5η γενεά στα τελικά στάδια ωρίμανσης του ελαιόκαρπου.
Πώς γίνεται η παρακολούθηση των πληθυσμών του δάκου;
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου προϋποθέτει την προσεκτική παρακολούθηση της εξέλιξης του πληθυσμού του, από τα τέλη της άνοιξης που εμφανίζεται για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε πότε είναι οι κατάλληλες χρονικές στιγμές για να γίνει επέμβαση.
Για την παρακολούθηση του δάκου στα ελαιόδεντρα, χρησιμοποιούμε ειδικές παγίδες παρατήρησης τύπου McFail ή αυτοσχέδιες παγίδες παρατήρησης χρησιμοποιώντας πλαστικά μπουκάλια νερό στα οποία έχουμε ανοίξει τρύπες. Κρεμάμε τις παγίδες παρατήρησης σε δροσερό σημείο της βορεινής πλευράς του δέντρου.
Σε κάθε περίπτωση, για τη δημιουργία παγίδων παρατήρησης, χρησιμοποιούμε ως ελκυστικό του δάκου, διάλυμα 2%-3% θειικής αμμωνίας ή υδρολυμένης πρωτεΐνης, δηλαδή περίπου 2 κουταλιές της σούπας σε ένα λίτρο νερό. Θειική αμμωνία και υδρολυμένη πρωτεΐνη βρίσκουμε σε γεωπονικά καταστήματα.
Πώς γίνεται η βιολογική καταπολέμηση του δάκου;
Για την καταπολέμηση του δάκου στη βιολογική γεωργία, χρησιμοποιούνται αρκετές εγκεκριμένες οικολογικές μέθοδοι, όπως αναλυτικά περιγράφουμε παρακάτω:
1. Αναρτούμε παγίδες στα ελαιόδεντρα
Η ανάρτηση παγίδων για μαζική προσέλκυση, παγίδευση και θανάτωση του δάκου στους ελαιώνες συστήνεται όταν οι πληθυσμοί του δάκου είναι σχετικά χαμηλοί καθώς έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα.
Οι συγκεκριμένες παγίδες του δάκου της ελιάς, φέρουν αμμωνία, υδρολυμένη πρωτεΐνη, χημικό εντομοκτόνο και ενίοτε προσελκυστική φερομόνη φύλου.
Οι παγίδες πρέπει να αναρτώνται στη βορεινή πλευρά του δέντρου, τουλάχιστον μία ανα δύο δέντρα, με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργείται ένα φράγμα παρεμπόδισης εισόδου του δάκου στον ελαιώνα μας.
2. Κάνουμε δολωματικό ψεκασμό των ελαιόδεντρων
Ο δολωματικός ψεκασμός των ελαιόδεντρων είναι ο βασικός και πιο οικονομικός τρόπος αντιμετώπισης του δάκου που χρησιμοποιείται τόσο σε συμβατική καλλιέργεια ελιάς, όσο και στη βιολογική γεωργία χρησιμοποιώντας εγκεκριμένα σκευάσματα για τον ψεκασμό.
Όταν παρατηρήσουμε ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των δάκων στην καλλιέργεια μας, μπορούμε να κάνουμε δολωματικό ψεκασμό με εγκεκριμένο βιολογικό σκεύασμα που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα.
Με τον δολωματικό ψεκασμό δεν ψεκάζουμε όλο το δέντρο, αλλά γίνεται ψεκασμός μόνο σε περιορισμένη επιφάνεια του φυλλώματος.
Σε αραιοφυτεμένους ελαιώνες ο δολωματικός ψεκασμός γίνεται σε κάθε δέντρο του ελαιώνα, ενώ σε πυκνοφυτεμένους γίνεται σε κάθε δεύτερο δέντρο.
Ψεκάζουμε επιφάνεια ενός τετραγωνικού μέτρου από τη βορεινή πλευρά, χρησιμοποιώντας περίπου 300ml ψεκαστικού διαλύματος στο εσωτερικό σκιερό μέρος του ελαιόδεντρου.
Ο αριθμός των επεμβάσεων διαφέρει ανάλογα την περιοχή και το μέγεθος του πληθυσμού του δάκου. Για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, οι επεμβάσεις είναι καλό να γίνονται ομαδικά σε κάθε περιοχή.
3. Ψεκάζουμε τις ελιές με καολίνη
Ο καολίνης είναι φυσικό ορυκτό, εγκεκριμένο για χρήση στη βιολογική γεωργία για την αντιμετώπιση του δάκου με ψέκασμα στην φυλλική επιφάνεια της ελιάς.
Με τον ψεκασμό του καολίνη στα δέντρα της ελιάς, δημιουργείται μία λεπτή άσπρη μεβράνη, που λειτουργεί απωθητικά στην εναπόθεση των αυγών του δάκου, καθώς και στη σίτιση του.
Συνήθως, απαιτούνται δύο ψεκασμοί για την καλύτερη και πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου μέσα στην καλλιεργητική χρονιά, ένας στην αρχή του καλοκαιριού και ένας στο τέλος του καλοκαιριού ή στις αρχές φθινοπώρου.
Κατά τον ψεκασμό με καολίνη χρησιμοποιείται συμπληρωματικά προσκολλητικό σκεύασμα για καλύτερη διαβροχή, ενώ θα πρέπει να γίνεται και συχνή ανάδευση του νερού για καλύτερη ομοιογένεια του διαλύματος και απολεσματικότητα του ψεκασμού.
4. Ψεκάζουμε τις ελιές με φυσικό πύρεθρο
Σε συνθήκες έντονης προσβολής από δάκο, μπορεί να γίνει ψεκασμός των ελαιόδεντρων με φυσικό πύρεθρο, για την βιολογική καταπολέμηση του δάκου. Το φυσικό πύρεθρο ως οικολογικό εντομοκτόνο είναι εγκεκριμένο για χρήση στη βιολογική γεωργία για την αντιμετώπιση διαφόρων εντόμων στις καλλιέργειες.
Κι ένα μυστικό για την αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς
Είναι σημαντικό να απομακρύνουμε από το χωράφι μας τις ελιές που έχουν πέσει στο έδαφος μετά τη συγκομιδή καθώς αποτελούν εστίες του εντόμου του δάκου και συντελούν στην εντονότερη προσβολή των ελιών μας την επόμενη καλλιεργητική χρονιά.
